FİNANSAL EKONOMİ 6. ÜNİTE
HİSSE SENEDİ FİYATLARININ BELİRLENMESİ
Hisse (Ortaklık) senetleri, firmanın belli bir bölümüne ait mülkiyet ifade eder. Ortaklık senedini elinde bulunduran kişi, bu senedi ihraç eden kuruluşun gelecekteki kazancı (karı) üzerinde hak sahibidir. Bireyler, sigorta şirketleri, yatırım fonları ve emeklilik kuruluşları portföylerinde hisse bulundururlar ve genellikle gerçek değerinin altında değerlenmiş hisse senetlerini tercih ederler
Gerçek değer: Bir hisse senedinin olması gereken değeridir
Bir hisse senedinin değerine ilişkin hesaplamalar 3 model kullanılarak yapılır.
– Kar payı modeli
– Piyasa değeri/defter değeri modeli
– Fiyat/Kazanç oranı modeli
Kâr payı Modelleri
Kâr payı:Hisse senedi sahiplerine şirketin karından yapılan direkt ödemedir.
Bir şirket elde ettiği kârı iki biçimde kullanabilir :
– Kâr payı (temettü) adı altında hisse senedi sahiplerine (şirket ortaklarına) aktarır.
– Kâr ortaklara dağıtılmayarak firma bünyesinde tutulur.
Kâr payı, hisse senedi sahiplerine şirketin kârından yapılan direkt ödemedir. Dağıtılmayan kârlar firmanın değerini yükseltir. Çünkü bu kazanç ya firma içindeki projelere yatırılacak yada daha sonraki dönemlerde kar payı şeklinde ortaklara yönlendirilecektir
Firma değeri firmanın gelecekte elde edeceği kârın bugünkü değeri biçiminde hesaplanır.
PR1 PR2 PRn
Firma değeri = ¬¬¬——— + ———– + ……………… + ———-
1 + i (1 +i)2 (1+i)n
PR = Firmanın yıl sonunda elde edeceği kâr
i = Faiz oranı
n = Firmanın faaliyette bulunacağı yıl sayısı
Hisse senetlerinin sahip olduğu iki özellik, değerinin hesaplanmasında bazı güçlüklere yol açmaktadır. Bunlar;
– Hisse senedi ile gelecekte elde edilecek bir kazançtan pay alınmış olur. Gelecekte yapılması muhtemel bu ödemenin miktarı ise bugünden belli değildir.
– Hisse senetlerinde vade yerine kullanılan firmanın faaliyet süresi
belli değildir.
Bu güçlüklerin her ikisi de aslında gelecekteki kazancı tespit etme güçlüğüdür. Bu güçlük aşılır ve firma değeri tespit edilirse hisse senedi değerini hesaplamak çok kolaydır:
Hise değeri=Finans değeri
Söz konusu güçlükleri aşabilmek için bazı basitleştirici varsayımlar yapılır. Öncelikle dağıtılan kâr payının sonsuza kadar sabit olduğunu varsayarsak i>0 olduğu sürece hisse senedinin değeri şu şekilde hesaplanabilir :
D0 V = Hisse senedinin değeri
V = ——- D0 = Dağıtılan kâr payı
i i = faiz oranı
ÖRNEK : Bir firmanın dağıtacağı kâr payının 3.000 YTL’de sabit kaldığı varsayımı altında faiz oranı %15 iken söz konusu hisse senedinin gerçek değeri ne kadardır?
D0 D0 = 3.000 YTL
V = ———- i = 0,15
i V = ?
3.000
V = ———– = 20.000 YTL’dir
0,15
Dağıtılan kar payının sonsuza kadar sabit kalması söz konusu olmayacağı için, bu model gerçekçi sonuçlar vermez. Ancak daha sonraki modellerin anlaşılmasında temel teşkil eder.
Piyasa Değeri : Bir hisse senedinin piyasa koşulları atlında arz ve talebe göre belirlenmiş değeridir.
Defter Değeri : Firmanın muhasebe kayıtlarına göre ortaya çıkan değeridir. Defter değeri şirketin varlıkları ile borçları arasındaki farkın (Net Değerin), mevcut hisse sayısına bölünmesi ile bulunur.
Net Değer Varlıklar – Borçlar
Defter Değeri = ————– = ———————–
Hisse Sayısı Hisse Sayısı
Ø Tam etkin olarak çalışan piyasalarda hisse senedinin gerçek değeri ile piyasa değeri birbirine eşit olmalıdır.
Ø Piyasa değeri/Defter değeri oranı 1’den küçük ise hisse senedinin ucuz olduğu düşünülür. Dolayısıyla hisse senedinin alınması kârlıdır.
Ø Piyasa Değeri/Defter Değeri oranı 1’den büyükse hisse senedi pahalı olarak kabul edilir ve satış önerilir.
ÖRNEK : A şirketinin varlık değeri 400.000 YTL Borçlarının değeri ise 300.000 YTL’dir. Şirket sermayesi 1.000 hisseye bölündüğüne ve bir hisse senedinin son işlem fiyatı 50 YTL olduğuna göre Piyasa Değeri/Defter Değeri (PD/DD) ne kadardır?
Varlık – Borç 400.000-300.000
Defter Değeri = —————– = ——————— = 100 YTL
Hisse Sayısı 1.000
50
PD/DD = ———- = 0,5
100
Bulunan değer 1’den küçük olduğu için bu hisse senedinin alınması önerilir.
3- Fiyat/Kazanç Oranı Modeli
Bu model çok basit bir model olduğu için, hisse senedi değerlendirilmesinde en çok kullanılan yöntemdir. Fiyat/Kazanç Oranı (P/E) hisse senedinin cari piyasa fiyatının hisse başına kazanç değerine bölünmesi ile bulunan değerdir.
Piyasa Değeri
P/E = ————————-
Hisse başına kazanç
Yatırımcılar elde tutma dönemleri için bekledikleri getiriyi belirledikten sonra bu değeri P/E oranı ile çarparak hisse senedinin gerçek değerini hesaplar
P
V = Ee . —— Ee = Hisse senedini elde tutma döneminde beklenen kazanç
E
ÖRNEK: X şirketine ait fiyat/kazanç oranı 2,5 olarak hesaplanmıştır. Bu hisse senedinden önümüzdeki yıl için beklenen kazanç hisse başına 1,5 YTL ise hisse senedinin gerçek değeri ne kadardır?
P
Ee = 1,5 TL V = Ee . —– V = 1,5 x 2,5 = 3,75 YTL’dir
P/E = 2.5 E
V = ?
HİSSE SENEDİ FİYATLARININ BELİRLENMESİ
Hisse senedi fiyatları da genel olarak geleneksel arz ve talep mekanizması içinde belirlenir. Ancak fiyatlar belirlenirken hisse senedinin taşıdığı risk (Bekleyişler) ve bu riskle ilgili kamuoyunun bilgilenme derecesi çok önemlidir. Doğal olarak şirket riskini en düşük olarak gören kişi hisse senedine en yüksek fiyatı ödemeye hazırdır. Piyasa katılımcıları yaptıkları tekliflerle piyasa fiyatını belirlerler. Firma hakkında yeni bilgiler elde edildikçe riskle ilgili bekleyişler değişeceği için piyasa fiyatı da değişir.
BEKLEYİŞLERİN OLUŞUMU
Risk algılayışına ilişkin bekleyişlerin oluşumunda üç farklı model sözkonusudur.
1. Markow Bekleyişleri : Bekleyişlerin oluşma biçimi ile ilgili en basit süreçtir. Markow Bekleyişleri, bekleyişlerin oluşumunda ekonomik birimlerin en yakın geçmişi göz önüne alacaklarını savunan yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre ekonomik birimler geleceğin bugünün aynısı olacağını beklerler. Yani X değişkeninin t dönemindeki beklenen değeri t–1 dönemindeki enformasyona bağlı olarak belirlenir (Xte = Xt-1). Kısaca bu yaklaşımda gelecekte ortaya çıkabilecek muhtemel değişiklikler göz ardı edilmiştir. Yani kişiler geçmişteki hatalarından ders çıkartamamaktadırlar.
Xte = Xt-1
2. Uyumcu (Adaptif) Bekleyişler : Bu yaklaşım bekleyişlerin oluşumunda ekonomik birimlerin ilgili değişkeninin geçmiş dönemdeki seyrini ve daha önce yaptıkları tahmin hatalarını göz önüne alacaklarını savunur. Yani beklentilerin geçmişin tecrübelerine göre zaman içinde oluştuğunu öne sürer. X değişkeninin t dönemindeki beklenen değeri, geçmiş döneme ilişkin tahmin hatalarının uyum sürecini ifade eden λ (Xt-1 – Xte) teriminin eklenmesiyle bulunulur. Bu yaklaşımda da geçmişe balı olarak tahminde bulunmanın her zaman bir tahmin hatası içereceği gözardı edilmiştir.
Xte = Xt-1 + λ (Xt-1 – Xte) λ : Uyum faktörü
Uyum hızı : Beklentilerin geçmişteki tahmin hatalarına hangi hızda uyum gösterdiğini ifade eden katsayıdır.
3. Rasyonel Bekleyişler : Bir değişkene ait beklentilerin oluşturulmasında ekonomik birimlerin, iktisat teorisinin belirlediği değişkenler de dahil olmak üzere, mevcut tüm enformasyonu kullanarak optimal tahmin yapacaklarını savunan yaklaşımdır. Kısaca bu yaklaşıma göre ekonomik birimler mevcut enformasyonun tamamını kullanır ve rasyonel tahmin yapar. Rasyonel tahmin, kişilerin tahminlerinde hata yapmayacakları anlamına gelmez. Sadece yapılan hatanın sistematik bir bileşeni olmayacağını ifade eder. Buna göre yapılan tahmin hataları tamamen tesadüfidir. Yani X değişkeni için t dönemine ait bekleyiş, tüm enformasyonun kullanılması ile yapılan optimal tahminle (Xof) belirlenir.
Xte = Xof
Rasyonel bekleyişler yaklaşımı iki temel sonuç doğurur:
Ø Bir değişkenin oluşum biçiminde değişiklik olduğunda bekleyişlerin oluşma biçimi de değişir.
Ø Bekleyişlere ilişkin tahmin hataları ortalama sıfırdır ve önceden belirlenemez.
ETKİN PİYASALAR HİPOTEZİ (FİNANSAL PİYASALARDA RASYONEL BEKLEYİŞLER)
Para ekonomisi için geliştirilen rasyonel bekleyişler hipotezi, finansal piyasalara etkin piyasalar hipotezi olarak uyarlanmıştır. Bu hipoteze göre finansal piyasalardaki beklentiler mevcut tüm enformasyonun kullanılması ile yapılan optimal tahminlere eşittir. Yani bu hipoteze göre bir varlığın fiyatı bu varlığın değeri ile ilgili tüm mevcut enformasyonu yansıtır. Dolayısıyla riske göre düzeltilmiş beklenen getiri oranının tüm varlıklar için eşit olacağı öne sürülmektedir. Öyleyse eşit riske sahip varlıklardan hangisi daha yüksek getiri sağlıyorsa yatırımcılar bu varlığı satın almaya yönelirler.
Eğer piyasada oluşan fiyat bir varlıkla ilgili tüm bilgiyi piyasaya aktarıyorsa, gerek duyulan enformasyon fiyat aracılığı ile tüm piyasa katılımcılarının eline geçmiş demektir. Aslında farklı hisse senetlerinin farklı getirilere sahip olmasının tek nedeni riskin farklı olmasıdır. Riski yüksek hisse senetlerinin getirisi de daha yüksek olur. Burada önemli olan hangi hisse senedinin seçildiği değil, yeteri kadar çeşitlendirme yapılıp yapılamadığıdır.
Rasyonel Bekleyişler ve Etkin Piyasalar
Etkin piyasalar hipotezi, rasyonel bekleyişler hipotezi ile yakından bağlıdır. Çünkü piyasanın etkin olabilmesi için, bu piyasadaki bekleyişlerin rasyonel olması gerekir.
Portföyünde hisse senedi bulunduran kurumlar topladıkları enformasyona bağlı olarak hisse senedinin gelecekteki fiyatına ilişkin beklentilerini oluştururlar. Piyasadaki mevcut fiyat, bu beklentilerin üzerindeyse ellerindeki hisse senetlerini satar, fiyat beklentilerinin altındaysa hisse senedi satın alırlar.
Etkin Piyasalar Hipotezinin Versiyonları
Etkin piyasalar hipotezi; zayıf piyasa, yarı güçlü piyasa ve güçlü piyasa etkinliği olmak üzere üç şekilde gerçekleşebilir.
FİNANSAL YÖNETİM ÜNİTE – 8
ALACAKLARIN YÖNTEMİ (likitide ve karlılığı olumlu yönde etkiler)
Alacakların Düzeyini Belirleyen Faktörler
– Kredili satışların toplam satışalara oranı.
– Satışların hacmi : (satışlar arttıkça alacak miktarıda artar)
– Kredi ve tahsilat politikası: (Kredi politikası esnek tutulursa alacaklar artar)
Bunların dışında
-Ekonomide durgunluk arttıkça kredili satışlar atar buda alacakları arttırır.
-Sektördeki rekabet fazlaysa kredili satışlar artacağı için alacak artar.
– İşletmenin büyümeside alacakların artmasına yol açar.
KREDİLİ SATIŞ POLİTİKASI
Finansal yöneticinin Kredili satıştaki temel amacı: Alacak yönetiminin karlarda yaratacağı katkıyı maksimum yapmaktır.Kredlili satış Politikası oluşturulurken:
-Kredili satışlara ilişkin genel politika oluşturmalı
-Müşterilerin niteliklerinin tespiti
Uygulanacak vade ve peşin iskonto belirlenmeli.
KARAR DEĞİŞKENLİĞİ1)Satış Koşulları : Erken ödeme iskontosunu,iskonto süresini ve toplam krediyi içerir.
Örneğin : “2/10 net 30” ifadesi; 30 gün vade tanınan bir alacak 10 gün içinde ödenirse %2 iskonto tanınacağını gösterir. Ancak müşteri 10 gün içinde ödeme yapmazsa peşin iskontodan yararlanamayacaktır. Bu kredi sartı 1 yıl içerisinde hiç kullanılmamışsa;
İskontodan vazgeçmenin =İskonto oranı 360
yıllık maliyeti —————- * ————————
1-iskonto oranı kredi süresi- peşin iskonto süresi,
2)Müşteri Tipi: Kredili Satış yapılacaklarda aranan kaliteyi belirlemekle ilgilidir.Müşterinin kalitesi düştükçe kerdi araştorma tahsilat ve ödememe maliyetleri artacaktır.
Müşterinin Krdi Değerliliğinin Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Faktörler:
a) Karakter: Müşterinin Borcunu geri ödeme niyetidir.
b) Kapasite: Müşterinin borcunu ödeme kabiletini gösterir.
c) Teminatlar: Borcun zamnanında ödenmemesi durumunda ipotek için ortaya konan.
d) Ekonominin Sektörün içinde bulunduğu koşullar: Kriz dönemlerinde borcun ödeme güçlerinin zayıflaması.
Not: Bireysel ve kurumsal müşterilerin kredi riskinin belirlenmesinde kullanılan yöntemlerden biride Kredi Puanlamasıdır.(ucuz yöntemdır)
Krdi değerlemesinde kullanılan diğer yöntem ise; Edward Altman tarafından geliştirilen çoklu diskriminant analizidir.(z sonucu 3ten büyük olanların iflas olasılığı yüksektir.)
3) Tahsilat Çabaları: Oran analizinden ve alacakların yaş çizelgesinden yararlanır.
KREDİ POLİTİKASI DEĞİŞİKLİKLERİ
Üç tip değişiklik yapılır:
-Müşterilerin risk sınıfının değiştirilmesi
-Tahsilat süresinin değiştirilmesi
-İskonto şartlarının değiştirilmesi
STOK YÖNETİMİ
Amacı: İşletmenin karlılığını arttırmak için tüm stok maliyetlerini minimuma indirebilicek stok seviyesini belirlemek.
STOK TÜRLERİ
1- Hammaddes stokları: (Üretimin aksamasını önlemek) Temel Maddeler.
Bulundurmayı etkileyen Etmenler;
Planlanan ürün miktarı Üretim mevsimlik oluşu
Emniyet Stoku Büyük alımlarda tasarruflar
Depolama kapasitesi Hammaddes Dayanıklılığı
2- Yarı Mamul Stokları; (Aksama ve etkilemeyi önlemek) Henüz kullanmaya hazır hale gelmemiş.
-İmalat sürecinin teknik bilgi ve uzunluğu – İmalat sırasında yaratılan katma değer
-Üretim faliyetlerinin sürekliliği – Üretim Miktarı
3- Mamül Stokları;Üretimi tamamlanmış Ama satılmamış mallar. Amacı: Üretim ile satış arasındaki eşgüdümü sağlamak.
-Satış hacmi talebin yapısı – Piyasadaki rekaber stş völgenin çeşitliliği
-Dağıtım kanalları – Üretimin sipariş veya piyasa için yapılması
– mamüün fiziki özellikleri – Mamulün çeşitliliği
-Üretim çeşitliliği – Stok bulundurma yada bulundurmama maliyeti ve riski
STOK MALİYETLERİ
1-)Stok Fiyatları: İlk ve temek maliyettir.
2-)Stok Tedarik Maliyeti:Sipariş sayısıyla doğru orantılı. Tedarikle ilgili ödenen ücretler.
3-)Stok Bulundurma Maliyeti:Stok miktarı arttıkça artan maliyetlerdir.Bunlar;
-İşgal ettikleri yerle ilgili maliyetler(kira,bakım-onarım,vergi,ısıtma,aydınlatma vs.)
-Hizmet Maliyetleri(Sigorta Primleri,teslim taşıma giderleri,personel giderleri)
-Stok riskleri(fiyat ve talep azalışı,fire ve bozulma)
4-) Stok Bulundurma Maliyeti;
-Üretimin ve satışların aksaması –Sabit maliyetlerin artması – Müşterilerin rakip Firmalara gtmesi – Ödenmesi gereken tazminatlar.
STOK YÖNETİM TEKNİKLERİ
Sipariş Miktarı Problemi:Toplam stok maliyetlerini minimize edecek sipariş miktarını belirlemeye yönelik(Ekonomik)
Toplam Stok Maliyetleri= Toplam Stok Bulundurma Maliyeti + Toplam Sipariş Maliyeti
Toplam Bulundurma Maliyeti= Ortalama Stok* Birim başına bulundurma maliyeti
Q
= —–* C
2 S
Toplam Sipariş Maliyeti= Sipariş sayısı* Sipariş Maliyeti = ——-*Q
Q
S=TALEP
Q=Sipariş miktarı
O=Sipariş maliyeti
Q S 2SO
Toplam Maliyet = (—-* C)+(—–*O) ESM= ——–
2 Q C
Sipariş Noktası Problemi: Stoklar hangi seviyeye indiğinde tekrar sipariş verilmesine ilişkin problemdir.
Stok Sipariş Nok. = Teslim zamanı stoku + Güvenlik Stoku
STOK KONTROL YÖNTEMLERİ
A) Gözle Kontrol Yöntemi: Deneyime dayalı kişilerin gözden geçirmesi.Basit fakat hata ihtimali yüksek
B) ABC Yöntemi:Çeşitli Ölçütlere göre sınıflandırılmaktadır.En cok bu yöntem kullanılır. A:sınıfındaki stoklar yıllık kullanım degeri büyük bir kısmını oluşturan ancak miktarca toplam stokların sadece küçük bir kısmını olşrtarn stoklardır.
C:Miktarca toplam sıtokların büyük bir kısmını olştrdkları halde imalatta kullanılan değerlerin bir yüzdesini olurşturur.
B: A ve C sınıfları arasında bulunan stok kalemleridir.
C)Sabit Sipariş Süresi Yöntemi:Sabit.
D)Sabit Sipariş Miktari Yönetmi: Bu yöntem sabit sipariş süresi yönteminin tersi olarak düşünülmüştür.
E)Malzeme İhtiyaç Planlaması Yöntemi: Amacı tüm stok türleri bazında dinemler itibariyşe brüt ve net stok ihtiyaçlarının belirlenmesi ve stok yönetimi için gerçekçi bilgilerin üretilmesidir.
F)Stoksuz Malzemi Yöntemi (Jit) Sistemi:JIT Sistemi üretim için gerekli olan malzemenin gerektiği anda ihtiyaç noktasında bulunmasını sağlayan sıfır stok ve sıfır hatayı edef alan bir malzeme yöntemidir.
G)Barkod Sistemi: Bardok bir ürürnün hangi ülkede hangi işletmede üretildiği yada ambalajlandığını gösteren malın cinsini ve özelliklerini tanımlayan uluslar arası kurallara göre belirlenmiş ince ve kalın birbirine paralel düşey çizgi ve boşluklardan oluşan tanımlama sistemidir.
FİNANSAL YÖNETİM ÜNİTE – 9
SABİT YATIRIMLARIN SINIFLANDIRILMASI
Yatırım: Belli bir üretim gücünün elde edilmesi için yapılan her türlü harcamadır.
DönenVarlık Yatırım:Bir yıldan kısa sürede mal ve hizmetlere dönüşecek varlıklara yapılan yatırımlardır.
Duran(Sabit) Varlık Yatırımı:Bir yıldan uzun sürede üretim faliyetlerinde yararlanılacak makine, bina gibi varlıklara yapılan yatırımlardır.(sermaye bütçelemesi)
Sermaye Bütçelemesi: Uygun ve verimli yatırım alanlarının araştırılması analizi ve en uygun yatırım kararının verilmesi.
Yatırım Projesi: Yapılacak bir yatırımn yıllara göre nakit giriş ve çıkışlarını ayrıntılı olarak gösteren plandır.
Sermaye Bütçelemesinin Önemli Olmasının Nedenleri:
1-Duran varlık yatırımının büyük tutarda olması
2-Fonların uzun süreli bağlı kalması
3- Fon maliyetlerinin yüksek olması
4- Sabit varlıkların yenileme açısından esnek olmaması
5- Riskin yüksek olması.
SABİT SERMAYE YATIRIM TÜRLERİ
1- Yenileme Yatırımı: Çalışamaz hale gelen tesisin yerine aynı işi yapacak yeni tesisin satın alınmasıdır.
2-Genişleme Yatırımı(Tevsii yatırım): Satışların artma olasılığına karşı yeni pazarların ele geçirilmesi amacıyla yapılan yatırımdır.
3-Mamül Yatırımı: Mevcut mamullerin geliştirilmesi yeni mamüllerin eklenmesi amacıyla yapılan yatırımdır.
4-Stratejik Yatırımlar: İşletmeye dolaylı yararları olan riski azaltıcı,iş görenlerin refahını arttırıcı yatırımlardır.
5-Modernizasyon Yatırımları:Maliyet tasarrufu sağlanması üretim kalitesinin arttırılması amacıyla yapılan yatırımlardır.
Bağımsız Yatırımlar: Bir yatırım Projesinin gerektirdiği giderlerin beklenen nakit girişlerinin diğer projelerin kabul yada reddedilmesinden etkilenmemesi durumudur.
Bağımlı Yatırım: Bir projenin gider ve beklenen nakit girişlerinin diğer bi projenin kabul yada reddedılmesine bağlı olmasıdır. 3e ayrılır;
a.Tamamlayıcı yatırımlar:
b.İkame veya yerine koyma yatırımı:
c.Almaşık veya alternatif yatırımler:
YATIRIM KARARLARININ VERİLMESİ İÇİN GEREKLİ VERİLER
1)Yatırım Tutarı: Bir Yatırımın yapılması için gerekli olan sabit varlık ve dönen varlık yatırımlarının toplamıdır.
2)Net Nakit Girişleri: Nakit akışı=Net kar+Amortismanlar
Nakit girişinden yıllık üretim ve işletme giderleri düşüldükten sonra kalan tutardır.
3)Yatırım Ekonomik Ömrü: Yatırım faydalı üretimde bulunabileceği süredir.
4)Yatırım Hurda Değeri: Yatırımın ekonomik ömrü sonundaki değeridir.
5)Yatırımda Beklenen Verim Oranı:Yatırımdan beklenen asgari verim veya karlılık oranıdır.
YATIRIM PROJELERİNİN DEĞERLENDİRMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER
1.STATİK YÖNTEMLER(Paranın zaman değerini dikkate almayan):
a.Toplam net nakit girişinin yatırım tutarına oranı
Toplam net nakit girişi
Yatırım Karlılığı = ———————————– Yatırım Tutarı
Not:Yatırım karlılığı en yüksek olan proje tercih edilir. Bu yöntem paranın zman değerini ve projenin ekonomik ömrünü dikkate almaz.
b.Yıllık ortalama net nakit girişinin yatırım tutarına oranı
Yıllık ortalama net nakit girişi Yatırım karlılığı = ——————————————- Yatırım Tutarı
not: Not: Bu yöntem paranın zaman değerini dikkate almaz. Ancak projelerin ekonomik ömürlerini ihmal etmez.
c.Ortalama yıllık gelirin ortalama yatırıma oranı
Ortalama Yıllık Gelir Yatırım Karlılığı = ——————————
Yatırım tutarı- Hurda Değer
———————————— 2
not:Not: Bu üç yöntemde nakit girişleri en fazla olan tercih edilir.
d.Geri ödeme süresi
Yatırım Tutarı
Geri ödeme dönemi = ————————–
Yıllık net nakit girişi not.:Not:,Nakit girişlerinin nakit yatırım tutarlarını karşıladığı süredir.statik yöntemler içinde en çok kullanılan yöntemdır. Yatırımın kendini ne kadar hızla geri ödeyeceğini gösterir.
Üstünlükleri:
-Anlaşılması uygulanması kolay ve basittir.
-Daha az riskli yatırım projeleri seçilmiş olur.
-Likitide sıkıntısı olan işletmeler geri ödeme süresi kısa projeleri tercih ederek likitide problemini çözer.
Sakıncaları
-Paranın zaman değeri dkkate alınmaz.
-Geri ödeme süresinden sonraki nakit girişlerini dikkate almaz.
-Geri ödeme süresi en kısa olan projelerin tercih edilmesi ortakların varlıklarını maksimize etme amacını göz ardı eder.
2.DİNAMİK YÖNTEMLER(Paranın zaman değerini dikkate alan)
İskonto edilmiş nakit akış yöntemi; Net bugünkü değer ve iç karlılık oranı yöntemi gibi paranın zamn değerini dkkate alan yöntemlerdir.
a.Net Bugünkü Değer Yöntemi:
NBD>0 ise yatırım yapılı değil ise yatırım yapılamaz.
Örnek: Yıllar Nakit akışları(TL)
0 20maliyet
1 30
2 40
3 50
iskonto oranı %50 olduğuna göre projenin NBDi nedir ?
İskonto oranı belirlemede dkkt alınaak faktörelr;
-İşletme sermaye maliyeti
-Benzer yatırımlardaki karlılık oranı
-Sermaye alternatif kullanış alanlarındaki karlılık oranı
-İşletmenin ortalama karlılık oranı
-Yatırımın taşıdığı risk.
Örnek:
Bir yatırım projesinin net nakit girişlerinin bugünkü değeri 200.000TL hurda değerinin bugünkü değeri 20.000TL ve projenin tutarı 180.000TL ise NBD nedir?
NBD=(200.000+20.000)-180.000
NBD=220.000-180.000
NBD=40.000 TL
Üstünlükleri;
-Paranın zaman değerini dkkte alır.
-Yatırımların finansmanı konusu işleme dahil edilir.
-Risk unsuru işleme dahil edilebilir.
Sakıncaları;
-Önceden belirlenen iskonto oranının değişmeyeceği varsayılır.
-NBD’i sıfır olan projelerde kabul edilir.
-Farklı büyüklükteki Yatırım projelerinin karşılastırılmasında uygun bir yöntem değildir.
b.İç karlılık yöntemi;
Nakit girişlerinin bugünkü değerlerinin toplamını nakit çıkışlarının bugünkü değerlerinin toplamına eşitleyen orandır.Bu oranın bulunmasına yönelik yöntemdir.Minimum getiri oranından yada işletme sermayesinden büyükse proje kabul edilir.
c.Karlılık İndeksi yöntemi;
Nakşt girişlerinin bugünkü değerleri toplamının nakit çıkışlarının bugünkü değerleri toplamına oranıdır.
Örnek; Yatırımın net nakit girişlerinin bugünkü değeri 250.000tl ve nakit çıkışlarının bugünkü değeri 200.000tl ise karlılık indeksi nedir?
250.000
Karlılık İndeksi = —————– = 1,25
200.000
Not: Not: Karlılık indeksi 1den büyük olan proje
seçilir.Sermaye kısıtlamasında daha iyi bir yöntemdir.
Sermaye Kısıtlaması; Yatırım için kullanılabilecek fon tutarlarının
sınıflandırılmasıdır.
Almaşık Yatırım Projeleri; Bir yarırım projensin kabul edilmesiyle diğer projelerin reddedildiği alternatif yatırım projeleridir.
FİNANSAL YÖNETİM Ünite 10
BELİRLİLİK, BELİRSİZLİK VE RİSK
Belirlilik ; Verilecek kararların sonuçlarını önceden bilinmesidir.(Tek rakamla ifade edilme)
Risk; Beklenen getirirnin gerçekleşen getiriden sapma olasılığıdır.
RİSKİN ÖLÇÜLMESİ
Olasılık dağılımı: Olasılıkların toplamı her zaman 1 dir.
Beklenen Getiri: Belli bir dönem getirileri ile bu getirirlerin gerçekleşme olasılıklarının çarpımlarının toplamlıdır.
Standart sapma; Riskin ölçüsü olası getirilerin beklenen getiriden sapma olasılığıdır. Varyansın kareköküdür.
Varyans; Her bir olası getirinin beklenen getirideb farklarının karesinin olasılıklarla çarpımlarının toplamıdır.
Değişim Katsayısı; Standart sapmanın beklenen getririye oranıdır.
BELİRSİZLİK KOŞULU ALTINDA YATIRIM PROJELERİNİN DEĞERLEMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER
1) Riske göre düzeltilmiş iskonto oranı: Çeşitli risk faktörlerine göre yükseltilmesi temeline dayanan yöntemdir.
2)Belirlilik eşitliği yöntemi: 0 ile 1 arasındadır. Risk azaldıkça t büyür. Arttıkla t küçülür. Riks yoksa t=1 dir
3-Olasılık Dağılımı Yöntemi;Bir yatırımcı aynı net bugünkü değerlere sahip olan projelerden daha az riskli olanı seçer.Bir yatırım projesinin beklenen nakit akımlarının olasılık dağılımı arttığı zaman projenin de riski artacaktır.Proje riskinin belirlenmesinde standart sapmadan yararlanılır.Standart sapma azaldıkça projenin riski de düşer.
4-Karar Ağacı Yöntemi;Riskli yatırımların kararında kullanılan yöntemdir.Projelerin değerlendirilmesinde farklı kararları ve bunların olası sonuçlarını bir arada gösteren yöntemdir.
5-Simülasyon Yöntemi;Risk ve olasılık dağılımlarını dikkate alan bir yöntemdir.Bilgisayar teknolojisinin kullanılması zorunludur.Bu yöntemde projeler değerlendirilirken;1-Pazarın büyüklüğü, 2-Satış fiyatları, 3-Pazarın büyüme oranı, 4-gerekli yatırım tutarı, 5-Yatırımın hurda değeri, 6-Varlıkların ekonomik ömürleri, 7-Sabit ve değişken giderler gibi kriterler dikkate alınır.
FİNANSAL YÖNETİM Ünite 11
KISA VADELİ FİNANSMAN
Kısa Vadeli Finansman;İşletmenin bir yıla kadar ödemek zorunda olduğu borçlara kısa vadeli borçlar denir.İşletmeler kısa vadeli borçlanmayı dönen varlıkların finansmanında kullanırlar.Ancak günümüzde tam tersi uygulanır.
*Kısa Vadeli Finansman Türleri;1-Ticari krediler, 2-Finansman Bonosu, 3-Repo, 4-Banka kredisi, 5-Akreditif kredisi, 6-Faktorink
1-Ticari Krediler;Her hangi bir ödeme olmaksızın satıcının malı teslim etmesi ve alıcıya belli bir süre tanıması şeklinde gerçekleşir.Küçük işletmeler tarafından kullanılır.Kısa vadeli kaynaklar içersindeki payı %40, %50 civarındadır.Ticari kredi kullananlar satış ıskontosundan yararlanamazlar.
2-Finansman Bonosu;Satan kişilerin borçlu sıfatıyla düzenleyip hamiline veya emre yazılı olan menkul kıymetlerdir.Özellikleri;Vadesi 60 günden az 720 günden fazla olamaz.A.Ş.ler kamu kuruluşları ve mahalli idarelerce çıkartılır.Küpür büyüklüğü 5 TL den az olamaz.İkinci el piyasası vardır.Üzerinde yazılı olan değer ana para ve faizdir.Finansman bonosuna genel kurulca yetki verilir.
*Teminat Türlerine Göre Finansman Bonoları
-A Tipi Finansman Bonosu – Garanti kaydı taşımaz
-B Tipi Finansman Bonosu – Banka kredisi ile desteklenmiştir.
-C Tipi Finansman Bonosu – Banka garantilidir
-E Tipi Finansman Bonosu – Hazine garantisi taşır.En garantili olanıdır.
-F Tipi Finansman Bonosu – Başka bir ortağın garantisini taşıyan bonodur.
3-Repo(Geri Satın Alma Anlaşması);Belirli bir anlaşma ile işletmenin ellerindeki menkul kıymetleri belli bir süre sonunda geri almak üzere satarak fon sağlamasıdır.Geri satım taahhüdüyle alınmasına ters repo denir.Repo ve ters repo işleri sermaye piyasası kontrolünde yapılır.Aracı kurumlar tarafından yapılmaktadır.Repoda basit ıskonto yöntemi kullanılmaktadır.Repoya konu olan kağıtlar; Devlet tahvili, hazine bonosu, banka bonoları, ve banka garantili bonolar özelleştirme idaresi toplu konut idaresi ve mahalli idarelerce ihraç edilen borçlanma senetleri
4-Banka Kredileri;İşletmelerin çalışma sermayesi yatırımlarının finansmanında kullandıkları kredilerdir.Banka kredisi türleri;a)Açık Krediler b)Iskonto ve İştira Kredileri, c)Borçlu Cari Hesaplar, d)Senet Karşılığı Avans Kredileri, e)Emtia Karşılığı Krediler, f)Döviz Kredileri, g)Dövize Endeksli Krediler, h)Spot Krediler ı)Rotatif Senet Karşılığı Avans Kredileri, i)-Hisse Senedi ve Tahvil Karşılığı, j)Kefalet karşılığı krediler, k)Diğer teminat karşılığı krediler (Geçici teminat mektupları, Kat’i (kesin) teminat mektupları, Avans teminat mektubu)
*-Akreditif Krediler;İthalatçının talebi ile bir bankanın kendi adına hareket ederek belli bir tutara belli bir süre içinde öngörülen şartların yerine getirilmesi kaydıyla ihracatçıya ödeme yapması poliçeleri kabul veya iştira etmesi ve benzeri işlemlerin yerine getirilmesine akreditif denir.
a)Amir Banka;İthalatçının talimatı ile ihracatçı lehine akreditif açan ve bildiren bankadır.
b)İhbar Bankası;Gelen akreditifi ihracatçıya ihbar eden ihracatçının ülkesindeki bankadır.
c)Lehtar;Adına akreditif açılan mal gönderilip parayı tahsil edecek olan taraftır.(ihracatçıdır)
d)Akreditif Amiri;Akreditifi açtırma talimatı veren taraftır.(ithalatçıdır)
Akreditif Çeşitleri
Rücu Edilebilir Akreditif;İthalatçı yada bankası tarafından ihracatçıya önceden haber verilmeksizin değişim yapılabilir iptal edilebilir.
Rücu Edilemez Akreditif;İhracatçının akreditif yer alan şartları tamamen yerine getirmesi halinde akreditifi açan banka tarafından ödemenin gerçekleştirilebileceği açık ve kesin bir taahhüdün olduğu akreditif türüdür.
Teyitli Akreditif;İhracatçı kendisini garantiye almak için ülkesindeki bir bankadan ayrıca teminat ister.Bu teminatı veren bankaya teyit eden banka yapılan işleme teyitli akreditif denir.
Ticari İşlemlerde Kullanım Alanlarına Göre Akreditif
a-Rotatif akreditif;Aynı cins malın tek bir ihracatçıdan kısım kısım ithal edilmesi durumunda açılır.
b-Devredilebilen akreditif
c-Bölünebilir akreditif
d-Red Clause akreditif;Muhabir bankanın ihracatçı sevk belgelerini ibraz etmeden avans ödemesinde bulunmasıdır.
e-Green Clause akreditif;İhracatçının malları sevk etmesinden önce tahsilat yapılmasına olanak tanıyan yöntemdir
f-Stand By Akreditif;Bir ödeme aracından çok bir garanti gösterme aracıdır.
5-Faktoring;Kredili satış yapan işletmelerin bu satıştan doğan alacak haklarını faktor veya faktoring şirketi olarak adlandırılan firmalara devretmesi yoluyla oluşan kredi türüdür.Vadeler genellikle 30 ile 120 gün arasında değişir.Faktoring şirkette 3 taraf sorumludur.Faktoring şirketinde müşteri borçludur.
Faktoring Şirketi İşletmelere Hangi Hizmetleri Sunar
*Müşteriye ait muhasebe kayıtlarının tutulması
*Kredili satışlardan doğan alacakların vadesinde tahsil ve takip edilmesi
*Alacakların vadesinde tahsil edilememesi durumunda doğacak kayıpların tam olarak karşılanması
*Satıcı işletmeye kredili satış tutarının belli bir miktarına karşılık kredi verilmesi
*Mevcut müşterilerin mali durumu hakkında bilgi toplaması
Not;Faktoring işlemi; satıcı firmaya muhasebe işlemleri, riskin azaltılması, finansman sağlanması (%80) konularında fayda sağlar.Faktoring şirketine ise komisyon geliri, bilgi ve müşteri temini konularında fayda sağlar.Faktoringe konu olan taraflar aynı ülkede ise ulusal farklı ülkede ise uluslararasıdır.
Hizmet İşlemi Açısından Faktoring;Tam hizmet rücu edilemez faktoring ve tam hizmet rücu edilebilir faktoring olmak üzere ikiye ayırlır.
Uluslar arası Faktoringlerde Kullanılan İskonto Oranları
Libor;Londra İnterbank piyasasında ticari bankaların ödünç para vermede kullandıkları orak orandır.
Hibor;Hong Kong bankalarınca uygulanan faiz oranıdır.
Sibor;Singapur bankalarının uyguladıkları faiz oranıdır.
Prime Rate;ABD bankalarınca uygulanan faiz oranıdır.
Kendiliğinden oluşan fonlar
-Mal alımı tarihi ödeme ödeme tarihi arasında
-ödenecek vergi ücret ikramiye günü gelinceye kadar kullanılan fonlar
-alınan depozito teminatlar
Örnek:Bir a işletme 15tl’lik 90 günlük alacağını factoring şirkete devretmiştir.Factoring şirketinin komisyon bedeli %2dir. Verilecek nakit karşılığında da 3 aylık %15 faiz uygulanmaktadır. Bu koşullarda A işletmesi factoring işlemesinden ne kadar fon sağlar.
Finansman gideri = Alacak tutarı * faiz oranı
(faiz) 15*0,15 =2,25
Komisyon gideri=Alacak tutarı*komisyon oranı
15*0,02=0,3
Ödenecek tutar= Alacak Tutar – (komisyon gideri + Finansman gideri)
= 15 – (2,25 + 0,3)
= 15 -2,55 = 12,45TL
FİNANSAL YÖNETİM Ünite 12
Orta UZUN VADELİ FİNANSMAN
İşletmeler kısa vadeli finansmanı dönen varlıklarda orta ve uzun vadelileride duran varlıklarda kullamaktadır.
Orta vadeli finansman kaynakları : Orta vadeli banka kredileri , orta vadeli sigorta şirketi kredileri , orta vadeli satıcı kredileri , kiralama yoluyla finansman(leasing), forfayting.
1,Orta vadeli banka kredileri : tic bankalarından sağlanan orta vadeli kredilerdir. 1 yıldan uzun vade ödemeler 3 6 9 ay şeklinde..küçük işletmeler tarafından kullanılır.(garanti ister)
Not : orta vadeli kredilerin en önemli özelliği enekliğidir.
2.Orta vadeli sigorta şirketi kredileri : sigorta şirketleri bankalara oranla daha uzun vadeli krediler verebilir.
3.Orta vadeli satıcı kredileri : maddi duran varlık alımlarında satıcılar tarafından kullandırılan kredilerdir..bir miktar peşin kalan taksitlendirilir.
4.Leasing : malın yatırımcı tarafından satın alınması yerine kiralama şirketince satın alınıp yatırımcıya belli bir dönem için kiralanmasıdır. ( enflasyonist ortamda kullanılır genelde) patent lisans sinai hak fin. Kiralama olmaz
Kiralama türleri kaça ayrılır :
Yurt içi kiralama : kiralayan şirket ile kiracanın aynı ülkede olmasıdır.
Uluslar arası kiralama : leasing şirketinin yurtdışında bulunması şirket yatırım malını alıp satıp yurt içindeki müşterisine gönderir.
Finansal kiralama : Kiracı açısından satın alma anlaşması niteliğindedir.
Operasyonel kiralama : kiracının dönem sonunda malı satın alma zorunluluğunun olmadığı kiralama türüdür.
Satma geri alma : satıcı ve kiracı aynı kişidir.
Satışa yardımcı kiralama : satıcından malı peşin alıp ve müşteriye vadeli olarak teslim eder aracı leasing
Kiralama yönteminin sağladığı faydalar nelerdir : Yüzde yüz finansman , düşük maliyet , kiraların gider yazılması vergi avantajı , uzun vadeli yatırım imkanı , zamanlama kolaylığı ve ödemede esneklik , Likitide artışını sağlama , planlama kolaylığı ve sabit maliyet , bilanço dışı işlem olması , riskin azaltılması.
Kiralama yöntemiyle finansmanın sakıncaları nelerdir : Hurda değer : kiracı hurda değerinden faydalanmaz
İpotek : sahip olmadıkları malı borçlara karşılık ipotek ettirelemez. Maliyet : kredileri limitleri dolmuş küçük işletmeler için kiralama tek seçenektir. Amortisman : sabit varlıklar kiralanmış ise ilgili varlıklara hızlandırılmış amortisman kiracı işletme tarafından ayıramaz. Kur farkları : uluslar arası kira ödemeleri dövizle yapılacağı içn kur farkları maliyetleride artırır.
5.Forfayting : mal ve hizmet ihracından doğan uzun vadeli alacakların belirli bir ödeme planına göre tahsil edebilecek bir banka yada uzmanlaşmış finansman kurumuna satılmasıdır.,
Forfoyting iskonto işlemidir. 6 aydan uzun vadeli işlemler için kullanılır. 3 kez ciro edilir.
Forfayting faydaları : politik tüm riskler kuruma aittir. Uzun vadeli plan faaliyettir. Hemen paraya çevirme basit hızlıdır. Likitide artar .
Forfayting aşamaları : bilgilendirme –forfaiter teklifi – sözleşme – alacağın satın alınması
Forfayting işlem finansmanın malityeti : ithalatçı açısından garanti ücretidir. İhracatçı açısından : iskonto oranı opsiyon komisyonu taahhüt koisyonu..
Forf. İskonto oranının riskleri : ticari , transfer , kur , politik , faiz oranı riskleridir.
TAAHHÜT komisyonu : ihr gerçekleşinceye kadar teklifin sabit kalmasını sağlamak için forf şirketine ödeyeceği komisyondur.
Opsiyon komisyonu: opsiyon süresinin uzunluğuna bakılmaksızın 3 aydan fazla olmak koşuluyla .
Sermaye piyasası yoluyla fon sağlama yöntemleri nelerdir : Hisse senedi , tahvil iracı .
A)Hisse senedi: serm paylara bölünmüş anonim şirketlerce çıkarılan şirket ortaklığını temsil eden menkul kıymetlere denir
-adi hisse senetleri : sahiplerine oy kullanma kardan pay almayı sağlayan senet. En yaygın
-imtiyazlı hisse senetleri : oy kullanma hakkı vermeyen hisse senetleridir.
-katılma intifa senetleri : ortaklık hakkı vermeyen fakat kardan tasfiye durumunda kalan tutardan pay alma hakkı yanında rüçhan hakkı veren senetlerdir.
Hisse senetlerinin sahiplerine sağladığı haklar :
1-Şirketler genel kuruluna katılma hakkı : yön krl seçmek , söz sahibi olma , ana söz kabul etme değişimini isteme , sermaye artırımı kar dağıtım tasfiye birleşme karar alma. Bilanço gelir tablosu onaylama , yönetim denetim organlarını ibra etmek.
2-Spesifik haklar : kar payı alma , tasfiye halinde borçlardan sonra payını alma , rüçhan hakkı , şirket faaliyetleri hakkında bilgi almak , genel kurul kararlarının iptali için yargıya başvurma.
Hisse senedi satışı : SPK tarafından yapılır.
Hisse Senetlerinin Halka arzında anonim ortaklıklarca yerine getirilmesi gereken kriterler:
-Spk kaydına alınması , izahnamenin tescil ve ilanı . yeni pay alma haklarının kullandırılması , tasarruf sahipleri sirkülerinin ilanı , tasarrıuf sahiplerine satış .
Hisse senetlerinin değer tanımları : Nominal değer : h. S üstündeki yazılı değerdir./
Defter değeri : özkaynakları hisse s. Sayısına bölünmesiyle bulunur.
Tasfiye değeri likitasyon değeri : işl varlıkları nakte dönüştürülmesi borçlar ödedikten sonra kalan değerin hisse senedi sayısına bölünmesiyle bulunan değerdir.
işleyen teşebbüs değeri : işl varlıklarının elle tutulamayan org unsurunun da ele alındığı değerdir.
piyasa değeri : h.s serm piyasalarında alınıp satıldığı fiyattır.
gerçek değer: işl varlıkları karlılık durumu dağıtılan kar ğayı serm yapısı sektörel değişiklik göre belirlenen fiyattır emisyon değeri : TTKya göre h.s ihraç değeridir.
Not : dağıtılan kar payları vergiden düşülmez. H.s.
B)Tahvil nedir. : A.ş ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetlerine denir.
Tahvili — A.Ş , K.İ.T , mahalli idareler bağlı kuruşlar tahvil çıkarırlar. Vadesi 2 yıldan az olmamak koşuluyla serbestçe belirlenir. Vade bitiminde ödenir. Faiz ödemeleri 3..6 bir yada yılda bir kuponlara bağlı olarak yapılır.
Tahvil türleri :
Güvence Acısından ; güvenceli tahviller(ipotekh.s tahvil gösterme) , güvencesiz tahviller(hiç bişe yok)
Dolaşım yeteneği açısından tahvil türleri : nama yazılı ( isime tic ünvana) , hamiline yazılı ( kimin elinde ise sahibi odur)
Sağladıkları haklar açısından tahvil türleri : sabit faizli , değişken faizli(en az4yıl) , primli , ikramiyeli , kar paylı , hisse senedi alma hakkı veren (varant) , hisse senedine dönüştürebilir tahvillerdir.
Not : ihraç primi : tahvil nominal değerinden aşağı bir bedelle ihraç edilirse denir. İtfa primi : nominal değerinden yüksekse ihr edilirse denir.
Varant: önceden belirlenmiş fiyatla belirli sayıda hisse senedi satın alma hakkıdır.
HİSSE SENEDİ FİYATLARININ BELİRLENMESİ
Hisse (Ortaklık) senetleri, firmanın belli bir bölümüne ait mülkiyet ifade eder. Ortaklık senedini elinde bulunduran kişi, bu senedi ihraç eden kuruluşun gelecekteki kazancı (karı) üzerinde hak sahibidir. Bireyler, sigorta şirketleri, yatırım fonları ve emeklilik kuruluşları portföylerinde hisse bulundururlar ve genellikle gerçek değerinin altında değerlenmiş hisse senetlerini tercih ederler
Gerçek değer: Bir hisse senedinin olması gereken değeridir
Bir hisse senedinin değerine ilişkin hesaplamalar 3 model kullanılarak yapılır.
– Kar payı modeli
– Piyasa değeri/defter değeri modeli
– Fiyat/Kazanç oranı modeli
Kâr payı Modelleri
Kâr payı:Hisse senedi sahiplerine şirketin karından yapılan direkt ödemedir.
Bir şirket elde ettiği kârı iki biçimde kullanabilir :
– Kâr payı (temettü) adı altında hisse senedi sahiplerine (şirket ortaklarına) aktarır.
– Kâr ortaklara dağıtılmayarak firma bünyesinde tutulur.
Kâr payı, hisse senedi sahiplerine şirketin kârından yapılan direkt ödemedir. Dağıtılmayan kârlar firmanın değerini yükseltir. Çünkü bu kazanç ya firma içindeki projelere yatırılacak yada daha sonraki dönemlerde kar payı şeklinde ortaklara yönlendirilecektir
Firma değeri firmanın gelecekte elde edeceği kârın bugünkü değeri biçiminde hesaplanır.
PR1 PR2 PRn
Firma değeri = ¬¬¬——— + ———– + ……………… + ———-
1 + i (1 +i)2 (1+i)n
PR = Firmanın yıl sonunda elde edeceği kâr
i = Faiz oranı
n = Firmanın faaliyette bulunacağı yıl sayısı
Hisse senetlerinin sahip olduğu iki özellik, değerinin hesaplanmasında bazı güçlüklere yol açmaktadır. Bunlar;
– Hisse senedi ile gelecekte elde edilecek bir kazançtan pay alınmış olur. Gelecekte yapılması muhtemel bu ödemenin miktarı ise bugünden belli değildir.
– Hisse senetlerinde vade yerine kullanılan firmanın faaliyet süresi
belli değildir.Bu güçlüklerin her ikisi de aslında gelecekteki kazancı tespit etme güçlüğüdür. Bu güçlük aşılır ve firma değeri tespit edilirse hisse senedi değerini hesaplamak çok kolaydır:
Hise değeri=Finans değeri
Söz konusu güçlükleri aşabilmek için bazı basitleştirici varsayımlar yapılır. Öncelikle dağıtılan kâr payının sonsuza kadar sabit olduğunu varsayarsak i>0 olduğu sürece hisse senedinin değeri şu şekilde hesaplanabilir :
D0 V = Hisse senedinin değeri
V = ——- D0 = Dağıtılan kâr payı
i i = faiz oranı
ÖRNEK : Bir firmanın dağıtacağı kâr payının 3.000 YTL’de sabit kaldığı varsayımı altında faiz oranı %15 iken söz konusu hisse senedinin gerçek değeri ne kadardır?
D0 D0 = 3.000 YTL
V = ———- i = 0,15
i V = ?
3.000
V = ———– = 20.000 YTL’dir
0,15
Dağıtılan kar payının sonsuza kadar sabit kalması söz konusu olmayacağı için, bu model gerçekçi sonuçlar vermez. Ancak daha sonraki modellerin anlaşılmasında temel teşkil eder.
Piyasa Değeri : Bir hisse senedinin piyasa koşulları atlında arz ve talebe göre belirlenmiş değeridir.
Defter Değeri : Firmanın muhasebe kayıtlarına göre ortaya çıkan değeridir. Defter değeri şirketin varlıkları ile borçları arasındaki farkın (Net Değerin), mevcut hisse sayısına bölünmesi ile bulunur.
Net Değer Varlıklar – Borçlar
Defter Değeri = ————– = ———————–
Hisse Sayısı Hisse Sayısı
Ø Tam etkin olarak çalışan piyasalarda hisse senedinin gerçek değeri ile piyasa değeri birbirine eşit olmalıdır.
Ø Piyasa değeri/Defter değeri oranı 1’den küçük ise hisse senedinin ucuz olduğu düşünülür. Dolayısıyla hisse senedinin alınması kârlıdır.
Ø Piyasa Değeri/Defter Değeri oranı 1’den büyükse hisse senedi pahalı olarak kabul edilir ve satış önerilir.
ÖRNEK : A şirketinin varlık değeri 400.000 YTL Borçlarının değeri ise 300.000 YTL’dir. Şirket sermayesi 1.000 hisseye bölündüğüne ve bir hisse senedinin son işlem fiyatı 50 YTL olduğuna göre Piyasa Değeri/Defter Değeri (PD/DD) ne kadardır?
Varlık – Borç 400.000-300.000
Defter Değeri = —————– = ——————— = 100 YTL
Hisse Sayısı 1.000
50
PD/DD = ———- = 0,5
100
Bulunan değer 1’den küçük olduğu için bu hisse senedinin alınması önerilir.
3- Fiyat/Kazanç Oranı Modeli
Bu model çok basit bir model olduğu için, hisse senedi değerlendirilmesinde en çok kullanılan yöntemdir. Fiyat/Kazanç Oranı (P/E) hisse senedinin cari piyasa fiyatının hisse başına kazanç değerine bölünmesi ile bulunan değerdir.
Piyasa Değeri
P/E = ————————-
Hisse başına kazanç
Yatırımcılar elde tutma dönemleri için bekledikleri getiriyi belirledikten sonra bu değeri P/E oranı ile çarparak hisse senedinin gerçek değerini hesaplar
P
V = Ee . —— Ee = Hisse senedini elde tutma döneminde beklenen kazanç
E
ÖRNEK: X şirketine ait fiyat/kazanç oranı 2,5 olarak hesaplanmıştır. Bu hisse senedinden önümüzdeki yıl için beklenen kazanç hisse başına 1,5 YTL ise hisse senedinin gerçek değeri ne kadardır?
P
Ee = 1,5 TL V = Ee . —– V = 1,5 x 2,5 = 3,75 YTL’dir
P/E = 2.5 E
V = ?
HİSSE SENEDİ FİYATLARININ BELİRLENMESİ
Hisse senedi fiyatları da genel olarak geleneksel arz ve talep mekanizması içinde belirlenir. Ancak fiyatlar belirlenirken hisse senedinin taşıdığı risk (Bekleyişler) ve bu riskle ilgili kamuoyunun bilgilenme derecesi çok önemlidir. Doğal olarak şirket riskini en düşük olarak gören kişi hisse senedine en yüksek fiyatı ödemeye hazırdır. Piyasa katılımcıları yaptıkları tekliflerle piyasa fiyatını belirlerler. Firma hakkında yeni bilgiler elde edildikçe riskle ilgili bekleyişler değişeceği için piyasa fiyatı da değişir.
BEKLEYİŞLERİN OLUŞUMU
Risk algılayışına ilişkin bekleyişlerin oluşumunda üç farklı model sözkonusudur.
1. Markow Bekleyişleri : Bekleyişlerin oluşma biçimi ile ilgili en basit süreçtir. Markow Bekleyişleri, bekleyişlerin oluşumunda ekonomik birimlerin en yakın geçmişi göz önüne alacaklarını savunan yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre ekonomik birimler geleceğin bugünün aynısı olacağını beklerler. Yani X değişkeninin t dönemindeki beklenen değeri t–1 dönemindeki enformasyona bağlı olarak belirlenir (Xte = Xt-1). Kısaca bu yaklaşımda gelecekte ortaya çıkabilecek muhtemel değişiklikler göz ardı edilmiştir. Yani kişiler geçmişteki hatalarından ders çıkartamamaktadırlar.
Xte = Xt-1
2. Uyumcu (Adaptif) Bekleyişler : Bu yaklaşım bekleyişlerin oluşumunda ekonomik birimlerin ilgili değişkeninin geçmiş dönemdeki seyrini ve daha önce yaptıkları tahmin hatalarını göz önüne alacaklarını savunur. Yani beklentilerin geçmişin tecrübelerine göre zaman içinde oluştuğunu öne sürer. X değişkeninin t dönemindeki beklenen değeri, geçmiş döneme ilişkin tahmin hatalarının uyum sürecini ifade eden λ (Xt-1 – Xte) teriminin eklenmesiyle bulunulur. Bu yaklaşımda da geçmişe balı olarak tahminde bulunmanın her zaman bir tahmin hatası içereceği gözardı edilmiştir.
Xte = Xt-1 + λ (Xt-1 – Xte) λ : Uyum faktörü
Uyum hızı : Beklentilerin geçmişteki tahmin hatalarına hangi hızda uyum gösterdiğini ifade eden katsayıdır.
3. Rasyonel Bekleyişler : Bir değişkene ait beklentilerin oluşturulmasında ekonomik birimlerin, iktisat teorisinin belirlediği değişkenler de dahil olmak üzere, mevcut tüm enformasyonu kullanarak optimal tahmin yapacaklarını savunan yaklaşımdır. Kısaca bu yaklaşıma göre ekonomik birimler mevcut enformasyonun tamamını kullanır ve rasyonel tahmin yapar. Rasyonel tahmin, kişilerin tahminlerinde hata yapmayacakları anlamına gelmez. Sadece yapılan hatanın sistematik bir bileşeni olmayacağını ifade eder. Buna göre yapılan tahmin hataları tamamen tesadüfidir. Yani X değişkeni için t dönemine ait bekleyiş, tüm enformasyonun kullanılması ile yapılan optimal tahminle (Xof) belirlenir.
Xte = Xof
Rasyonel bekleyişler yaklaşımı iki temel sonuç doğurur:
Ø Bir değişkenin oluşum biçiminde değişiklik olduğunda bekleyişlerin oluşma biçimi de değişir.
Ø Bekleyişlere ilişkin tahmin hataları ortalama sıfırdır ve önceden belirlenemez.
ETKİN PİYASALAR HİPOTEZİ (FİNANSAL PİYASALARDA RASYONEL BEKLEYİŞLER)
Para ekonomisi için geliştirilen rasyonel bekleyişler hipotezi, finansal piyasalara etkin piyasalar hipotezi olarak uyarlanmıştır. Bu hipoteze göre finansal piyasalardaki beklentiler mevcut tüm enformasyonun kullanılması ile yapılan optimal tahminlere eşittir. Yani bu hipoteze göre bir varlığın fiyatı bu varlığın değeri ile ilgili tüm mevcut enformasyonu yansıtır. Dolayısıyla riske göre düzeltilmiş beklenen getiri oranının tüm varlıklar için eşit olacağı öne sürülmektedir. Öyleyse eşit riske sahip varlıklardan hangisi daha yüksek getiri sağlıyorsa yatırımcılar bu varlığı satın almaya yönelirler.
Eğer piyasada oluşan fiyat bir varlıkla ilgili tüm bilgiyi piyasaya aktarıyorsa, gerek duyulan enformasyon fiyat aracılığı ile tüm piyasa katılımcılarının eline geçmiş demektir. Aslında farklı hisse senetlerinin farklı getirilere sahip olmasının tek nedeni riskin farklı olmasıdır. Riski yüksek hisse senetlerinin getirisi de daha yüksek olur. Burada önemli olan hangi hisse senedinin seçildiği değil, yeteri kadar çeşitlendirme yapılıp yapılamadığıdır.
Rasyonel Bekleyişler ve Etkin Piyasalar
Etkin piyasalar hipotezi, rasyonel bekleyişler hipotezi ile yakından bağlıdır. Çünkü piyasanın etkin olabilmesi için, bu piyasadaki bekleyişlerin rasyonel olması gerekir.
Portföyünde hisse senedi bulunduran kurumlar topladıkları enformasyona bağlı olarak hisse senedinin gelecekteki fiyatına ilişkin beklentilerini oluştururlar. Piyasadaki mevcut fiyat, bu beklentilerin üzerindeyse ellerindeki hisse senetlerini satar, fiyat beklentilerinin altındaysa hisse senedi satın alırlar.
Etkin Piyasalar Hipotezinin Versiyonları
Etkin piyasalar hipotezi; zayıf piyasa, yarı güçlü piyasa ve güçlü piyasa etkinliği olmak üzere üç şekilde gerçekleşebilir.
- a) Zayıf Formdaki Piyasa Etkinliği : Buna göre gelecek dönemdeki hisse senedi fiyatlarının en iyi belirleyicisi içinde bulunulan dönemin fiyatıdır. Bu görüşün en önemli sonucu fiyat tahmini için “Teknik Analiz Yöntemi”nin yararlı olmayacağıdır. Teknik analiz, bir varlığa ait geçmişe dönük verileri grafikler aracılığı ile analiz edip ileriye dönük tahmin yapma tekniğidir. Özellikle hisse senedi piyasalarında zayıf formda piyasa etkinliğinden sapmamaların olabileceği de bir gerçektir. Etkin piyasalar hipotezinin ortaya koyduğu sonuçlar ile çelişen bu tür sapmalar anomali olarak adlandırılır.
- b) Yarı Güçlü Piyasa Etkinliği : Buna göre piyasada herkes tarafından bilinmeyen bir bilgiye sahipseniz, hisse senedinin fiyatını tespit etmek için diğer piyasa katılımcılarına göre üstünlüğe sahipsiniz demektir. Bu tür bilgiler genellikle içeriden alınan bilgilerdir. Ancak içeriden bilgilenme yasal değildir. Yani içeriden bilgilenerek piyasada işlem yapmak suç işlemektir.
c) Güçlü Piyasa Etkinliği : Buna göre hiçbir enformasyon piyasada oluşan fiyatların sağladığı enformasyondan daha güçlü değildir. Yani içeriden bilgilenmiş olsanız bile sahip olduğunuz bu enformasyon piyasanın üzerinde bir getiri elde etmenize olanak tanımayacaktır. Çünkü fiyatların taşıdığı enformasyon kişilerin sahip olacağı özel enformasyondan çok daha güçlüdür.
FİNANSAL YÖNETİM ÜNİTE – 8
ALACAKLARIN YÖNTEMİ (likitide ve karlılığı olumlu yönde etkiler)
Alacakların Düzeyini Belirleyen Faktörler
– Kredili satışların toplam satışalara oranı.
– Satışların hacmi : (satışlar arttıkça alacak miktarıda artar)
– Kredi ve tahsilat politikası: (Kredi politikası esnek tutulursa alacaklar artar)
Bunların dışında
-Ekonomide durgunluk arttıkça kredili satışlar atar buda alacakları arttırır.
-Sektördeki rekabet fazlaysa kredili satışlar artacağı için alacak artar.
– İşletmenin büyümeside alacakların artmasına yol açar.
KREDİLİ SATIŞ POLİTİKASI
Finansal yöneticinin Kredili satıştaki temel amacı: Alacak yönetiminin karlarda yaratacağı katkıyı maksimum yapmaktır.Kredlili satış Politikası oluşturulurken:
-Kredili satışlara ilişkin genel politika oluşturmalı
-Müşterilerin niteliklerinin tespiti
Uygulanacak vade ve peşin iskonto belirlenmeli.
KARAR DEĞİŞKENLİĞİ1)Satış Koşulları : Erken ödeme iskontosunu,iskonto süresini ve toplam krediyi içerir.
Örneğin : “2/10 net 30” ifadesi; 30 gün vade tanınan bir alacak 10 gün içinde ödenirse %2 iskonto tanınacağını gösterir. Ancak müşteri 10 gün içinde ödeme yapmazsa peşin iskontodan yararlanamayacaktır. Bu kredi sartı 1 yıl içerisinde hiç kullanılmamışsa;
İskontodan vazgeçmenin =İskonto oranı 360
yıllık maliyeti —————- * ————————
1-iskonto oranı kredi süresi- peşin iskonto süresi,
2)Müşteri Tipi: Kredili Satış yapılacaklarda aranan kaliteyi belirlemekle ilgilidir.Müşterinin kalitesi düştükçe kerdi araştorma tahsilat ve ödememe maliyetleri artacaktır.
Müşterinin Krdi Değerliliğinin Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Faktörler:
a) Karakter: Müşterinin Borcunu geri ödeme niyetidir.
b) Kapasite: Müşterinin borcunu ödeme kabiletini gösterir.
c) Teminatlar: Borcun zamnanında ödenmemesi durumunda ipotek için ortaya konan.
d) Ekonominin Sektörün içinde bulunduğu koşullar: Kriz dönemlerinde borcun ödeme güçlerinin zayıflaması.
Not: Bireysel ve kurumsal müşterilerin kredi riskinin belirlenmesinde kullanılan yöntemlerden biride Kredi Puanlamasıdır.(ucuz yöntemdır)
Krdi değerlemesinde kullanılan diğer yöntem ise; Edward Altman tarafından geliştirilen çoklu diskriminant analizidir.(z sonucu 3ten büyük olanların iflas olasılığı yüksektir.)
3) Tahsilat Çabaları: Oran analizinden ve alacakların yaş çizelgesinden yararlanır.
KREDİ POLİTİKASI DEĞİŞİKLİKLERİ
Üç tip değişiklik yapılır:
-Müşterilerin risk sınıfının değiştirilmesi
-Tahsilat süresinin değiştirilmesi
-İskonto şartlarının değiştirilmesi
STOK YÖNETİMİ
Amacı: İşletmenin karlılığını arttırmak için tüm stok maliyetlerini minimuma indirebilicek stok seviyesini belirlemek.
STOK TÜRLERİ
1- Hammaddes stokları: (Üretimin aksamasını önlemek) Temel Maddeler.
Bulundurmayı etkileyen Etmenler;
Planlanan ürün miktarı Üretim mevsimlik oluşu
Emniyet Stoku Büyük alımlarda tasarruflar
Depolama kapasitesi Hammaddes Dayanıklılığı
2- Yarı Mamul Stokları; (Aksama ve etkilemeyi önlemek) Henüz kullanmaya hazır hale gelmemiş.
-İmalat sürecinin teknik bilgi ve uzunluğu – İmalat sırasında yaratılan katma değer
-Üretim faliyetlerinin sürekliliği – Üretim Miktarı
3- Mamül Stokları;Üretimi tamamlanmış Ama satılmamış mallar. Amacı: Üretim ile satış arasındaki eşgüdümü sağlamak.
-Satış hacmi talebin yapısı – Piyasadaki rekaber stş völgenin çeşitliliği
-Dağıtım kanalları – Üretimin sipariş veya piyasa için yapılması
– mamüün fiziki özellikleri – Mamulün çeşitliliği
-Üretim çeşitliliği – Stok bulundurma yada bulundurmama maliyeti ve riski
STOK MALİYETLERİ
1-)Stok Fiyatları: İlk ve temek maliyettir.
2-)Stok Tedarik Maliyeti:Sipariş sayısıyla doğru orantılı. Tedarikle ilgili ödenen ücretler.
3-)Stok Bulundurma Maliyeti:Stok miktarı arttıkça artan maliyetlerdir.Bunlar;
-İşgal ettikleri yerle ilgili maliyetler(kira,bakım-onarım,vergi,ısıtma,aydınlatma vs.)
-Hizmet Maliyetleri(Sigorta Primleri,teslim taşıma giderleri,personel giderleri)
-Stok riskleri(fiyat ve talep azalışı,fire ve bozulma)
4-) Stok Bulundurma Maliyeti;
-Üretimin ve satışların aksaması –Sabit maliyetlerin artması – Müşterilerin rakip Firmalara gtmesi – Ödenmesi gereken tazminatlar.
STOK YÖNETİM TEKNİKLERİ
Sipariş Miktarı Problemi:Toplam stok maliyetlerini minimize edecek sipariş miktarını belirlemeye yönelik(Ekonomik)
Toplam Stok Maliyetleri= Toplam Stok Bulundurma Maliyeti + Toplam Sipariş Maliyeti
Toplam Bulundurma Maliyeti= Ortalama Stok* Birim başına bulundurma maliyeti
Q
= —–* C
2 S
Toplam Sipariş Maliyeti= Sipariş sayısı* Sipariş Maliyeti = ——-*Q
Q
S=TALEP
Q=Sipariş miktarı
O=Sipariş maliyeti
Q S 2SO
Toplam Maliyet = (—-* C)+(—–*O) ESM= ——–
2 Q C
Sipariş Noktası Problemi: Stoklar hangi seviyeye indiğinde tekrar sipariş verilmesine ilişkin problemdir.
Stok Sipariş Nok. = Teslim zamanı stoku + Güvenlik Stoku
STOK KONTROL YÖNTEMLERİ
A) Gözle Kontrol Yöntemi: Deneyime dayalı kişilerin gözden geçirmesi.Basit fakat hata ihtimali yüksek
B) ABC Yöntemi:Çeşitli Ölçütlere göre sınıflandırılmaktadır.En cok bu yöntem kullanılır. A:sınıfındaki stoklar yıllık kullanım degeri büyük bir kısmını oluşturan ancak miktarca toplam stokların sadece küçük bir kısmını olşrtarn stoklardır.
C:Miktarca toplam sıtokların büyük bir kısmını olştrdkları halde imalatta kullanılan değerlerin bir yüzdesini olurşturur.
B: A ve C sınıfları arasında bulunan stok kalemleridir.
C)Sabit Sipariş Süresi Yöntemi:Sabit.
D)Sabit Sipariş Miktari Yönetmi: Bu yöntem sabit sipariş süresi yönteminin tersi olarak düşünülmüştür.
E)Malzeme İhtiyaç Planlaması Yöntemi: Amacı tüm stok türleri bazında dinemler itibariyşe brüt ve net stok ihtiyaçlarının belirlenmesi ve stok yönetimi için gerçekçi bilgilerin üretilmesidir.
F)Stoksuz Malzemi Yöntemi (Jit) Sistemi:JIT Sistemi üretim için gerekli olan malzemenin gerektiği anda ihtiyaç noktasında bulunmasını sağlayan sıfır stok ve sıfır hatayı edef alan bir malzeme yöntemidir.
G)Barkod Sistemi: Bardok bir ürürnün hangi ülkede hangi işletmede üretildiği yada ambalajlandığını gösteren malın cinsini ve özelliklerini tanımlayan uluslar arası kurallara göre belirlenmiş ince ve kalın birbirine paralel düşey çizgi ve boşluklardan oluşan tanımlama sistemidir.
FİNANSAL YÖNETİM ÜNİTE – 9
SABİT YATIRIMLARIN SINIFLANDIRILMASI
Yatırım: Belli bir üretim gücünün elde edilmesi için yapılan her türlü harcamadır.
DönenVarlık Yatırım:Bir yıldan kısa sürede mal ve hizmetlere dönüşecek varlıklara yapılan yatırımlardır.
Duran(Sabit) Varlık Yatırımı:Bir yıldan uzun sürede üretim faliyetlerinde yararlanılacak makine, bina gibi varlıklara yapılan yatırımlardır.(sermaye bütçelemesi)
Sermaye Bütçelemesi: Uygun ve verimli yatırım alanlarının araştırılması analizi ve en uygun yatırım kararının verilmesi.
Yatırım Projesi: Yapılacak bir yatırımn yıllara göre nakit giriş ve çıkışlarını ayrıntılı olarak gösteren plandır.
Sermaye Bütçelemesinin Önemli Olmasının Nedenleri:
1-Duran varlık yatırımının büyük tutarda olması
2-Fonların uzun süreli bağlı kalması
3- Fon maliyetlerinin yüksek olması
4- Sabit varlıkların yenileme açısından esnek olmaması
5- Riskin yüksek olması.
SABİT SERMAYE YATIRIM TÜRLERİ
1- Yenileme Yatırımı: Çalışamaz hale gelen tesisin yerine aynı işi yapacak yeni tesisin satın alınmasıdır.
2-Genişleme Yatırımı(Tevsii yatırım): Satışların artma olasılığına karşı yeni pazarların ele geçirilmesi amacıyla yapılan yatırımdır.
3-Mamül Yatırımı: Mevcut mamullerin geliştirilmesi yeni mamüllerin eklenmesi amacıyla yapılan yatırımdır.
4-Stratejik Yatırımlar: İşletmeye dolaylı yararları olan riski azaltıcı,iş görenlerin refahını arttırıcı yatırımlardır.
5-Modernizasyon Yatırımları:Maliyet tasarrufu sağlanması üretim kalitesinin arttırılması amacıyla yapılan yatırımlardır.
Bağımsız Yatırımlar: Bir yatırım Projesinin gerektirdiği giderlerin beklenen nakit girişlerinin diğer projelerin kabul yada reddedilmesinden etkilenmemesi durumudur.
Bağımlı Yatırım: Bir projenin gider ve beklenen nakit girişlerinin diğer bi projenin kabul yada reddedılmesine bağlı olmasıdır. 3e ayrılır;
a.Tamamlayıcı yatırımlar:
b.İkame veya yerine koyma yatırımı:
c.Almaşık veya alternatif yatırımler:
YATIRIM KARARLARININ VERİLMESİ İÇİN GEREKLİ VERİLER
1)Yatırım Tutarı: Bir Yatırımın yapılması için gerekli olan sabit varlık ve dönen varlık yatırımlarının toplamıdır.
2)Net Nakit Girişleri: Nakit akışı=Net kar+Amortismanlar
Nakit girişinden yıllık üretim ve işletme giderleri düşüldükten sonra kalan tutardır.
3)Yatırım Ekonomik Ömrü: Yatırım faydalı üretimde bulunabileceği süredir.
4)Yatırım Hurda Değeri: Yatırımın ekonomik ömrü sonundaki değeridir.
5)Yatırımda Beklenen Verim Oranı:Yatırımdan beklenen asgari verim veya karlılık oranıdır.
YATIRIM PROJELERİNİN DEĞERLENDİRMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER
1.STATİK YÖNTEMLER(Paranın zaman değerini dikkate almayan):
a.Toplam net nakit girişinin yatırım tutarına oranı
Toplam net nakit girişi
Yatırım Karlılığı = ———————————– Yatırım Tutarı
Not:Yatırım karlılığı en yüksek olan proje tercih edilir. Bu yöntem paranın zman değerini ve projenin ekonomik ömrünü dikkate almaz.
b.Yıllık ortalama net nakit girişinin yatırım tutarına oranı
Yıllık ortalama net nakit girişi Yatırım karlılığı = ——————————————- Yatırım Tutarı
not: Not: Bu yöntem paranın zaman değerini dikkate almaz. Ancak projelerin ekonomik ömürlerini ihmal etmez.
c.Ortalama yıllık gelirin ortalama yatırıma oranı
Ortalama Yıllık Gelir Yatırım Karlılığı = ——————————
Yatırım tutarı- Hurda Değer
———————————— 2
not:Not: Bu üç yöntemde nakit girişleri en fazla olan tercih edilir.
d.Geri ödeme süresi
Yatırım Tutarı
Geri ödeme dönemi = ————————–
Yıllık net nakit girişi not.:Not:,Nakit girişlerinin nakit yatırım tutarlarını karşıladığı süredir.statik yöntemler içinde en çok kullanılan yöntemdır. Yatırımın kendini ne kadar hızla geri ödeyeceğini gösterir.
Üstünlükleri:
-Anlaşılması uygulanması kolay ve basittir.
-Daha az riskli yatırım projeleri seçilmiş olur.
-Likitide sıkıntısı olan işletmeler geri ödeme süresi kısa projeleri tercih ederek likitide problemini çözer.
Sakıncaları
-Paranın zaman değeri dkkate alınmaz.
-Geri ödeme süresinden sonraki nakit girişlerini dikkate almaz.
-Geri ödeme süresi en kısa olan projelerin tercih edilmesi ortakların varlıklarını maksimize etme amacını göz ardı eder.
2.DİNAMİK YÖNTEMLER(Paranın zaman değerini dikkate alan)
İskonto edilmiş nakit akış yöntemi; Net bugünkü değer ve iç karlılık oranı yöntemi gibi paranın zamn değerini dkkate alan yöntemlerdir.
a.Net Bugünkü Değer Yöntemi:
NBD>0 ise yatırım yapılı değil ise yatırım yapılamaz.
Örnek: Yıllar Nakit akışları(TL)
0 20maliyet
1 30
2 40
3 50
iskonto oranı %50 olduğuna göre projenin NBDi nedir ?
İskonto oranı belirlemede dkkt alınaak faktörelr;
-İşletme sermaye maliyeti
-Benzer yatırımlardaki karlılık oranı
-Sermaye alternatif kullanış alanlarındaki karlılık oranı
-İşletmenin ortalama karlılık oranı
-Yatırımın taşıdığı risk.
Örnek:
Bir yatırım projesinin net nakit girişlerinin bugünkü değeri 200.000TL hurda değerinin bugünkü değeri 20.000TL ve projenin tutarı 180.000TL ise NBD nedir?
NBD=(200.000+20.000)-180.000
NBD=220.000-180.000
NBD=40.000 TL
Üstünlükleri;
-Paranın zaman değerini dkkte alır.
-Yatırımların finansmanı konusu işleme dahil edilir.
-Risk unsuru işleme dahil edilebilir.
Sakıncaları;
-Önceden belirlenen iskonto oranının değişmeyeceği varsayılır.
-NBD’i sıfır olan projelerde kabul edilir.
-Farklı büyüklükteki Yatırım projelerinin karşılastırılmasında uygun bir yöntem değildir.
b.İç karlılık yöntemi;
Nakit girişlerinin bugünkü değerlerinin toplamını nakit çıkışlarının bugünkü değerlerinin toplamına eşitleyen orandır.Bu oranın bulunmasına yönelik yöntemdir.Minimum getiri oranından yada işletme sermayesinden büyükse proje kabul edilir.
c.Karlılık İndeksi yöntemi;
Nakşt girişlerinin bugünkü değerleri toplamının nakit çıkışlarının bugünkü değerleri toplamına oranıdır.
Örnek; Yatırımın net nakit girişlerinin bugünkü değeri 250.000tl ve nakit çıkışlarının bugünkü değeri 200.000tl ise karlılık indeksi nedir?
250.000
Karlılık İndeksi = —————– = 1,25
200.000
Not: Not: Karlılık indeksi 1den büyük olan proje
seçilir.Sermaye kısıtlamasında daha iyi bir yöntemdir.
Sermaye Kısıtlaması; Yatırım için kullanılabilecek fon tutarlarının
sınıflandırılmasıdır.
Almaşık Yatırım Projeleri; Bir yarırım projensin kabul edilmesiyle diğer projelerin reddedildiği alternatif yatırım projeleridir.
FİNANSAL YÖNETİM Ünite 10
BELİRLİLİK, BELİRSİZLİK VE RİSK
Belirlilik ; Verilecek kararların sonuçlarını önceden bilinmesidir.(Tek rakamla ifade edilme)
Risk; Beklenen getirirnin gerçekleşen getiriden sapma olasılığıdır.
RİSKİN ÖLÇÜLMESİ
Olasılık dağılımı: Olasılıkların toplamı her zaman 1 dir.
Beklenen Getiri: Belli bir dönem getirileri ile bu getirirlerin gerçekleşme olasılıklarının çarpımlarının toplamlıdır.
Standart sapma; Riskin ölçüsü olası getirilerin beklenen getiriden sapma olasılığıdır. Varyansın kareköküdür.
Varyans; Her bir olası getirinin beklenen getirideb farklarının karesinin olasılıklarla çarpımlarının toplamıdır.
Değişim Katsayısı; Standart sapmanın beklenen getririye oranıdır.
BELİRSİZLİK KOŞULU ALTINDA YATIRIM PROJELERİNİN DEĞERLEMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER
1) Riske göre düzeltilmiş iskonto oranı: Çeşitli risk faktörlerine göre yükseltilmesi temeline dayanan yöntemdir.
2)Belirlilik eşitliği yöntemi: 0 ile 1 arasındadır. Risk azaldıkça t büyür. Arttıkla t küçülür. Riks yoksa t=1 dir
3-Olasılık Dağılımı Yöntemi;Bir yatırımcı aynı net bugünkü değerlere sahip olan projelerden daha az riskli olanı seçer.Bir yatırım projesinin beklenen nakit akımlarının olasılık dağılımı arttığı zaman projenin de riski artacaktır.Proje riskinin belirlenmesinde standart sapmadan yararlanılır.Standart sapma azaldıkça projenin riski de düşer.
4-Karar Ağacı Yöntemi;Riskli yatırımların kararında kullanılan yöntemdir.Projelerin değerlendirilmesinde farklı kararları ve bunların olası sonuçlarını bir arada gösteren yöntemdir.
5-Simülasyon Yöntemi;Risk ve olasılık dağılımlarını dikkate alan bir yöntemdir.Bilgisayar teknolojisinin kullanılması zorunludur.Bu yöntemde projeler değerlendirilirken;1-Pazarın büyüklüğü, 2-Satış fiyatları, 3-Pazarın büyüme oranı, 4-gerekli yatırım tutarı, 5-Yatırımın hurda değeri, 6-Varlıkların ekonomik ömürleri, 7-Sabit ve değişken giderler gibi kriterler dikkate alınır.
FİNANSAL YÖNETİM Ünite 11
KISA VADELİ FİNANSMAN
Kısa Vadeli Finansman;İşletmenin bir yıla kadar ödemek zorunda olduğu borçlara kısa vadeli borçlar denir.İşletmeler kısa vadeli borçlanmayı dönen varlıkların finansmanında kullanırlar.Ancak günümüzde tam tersi uygulanır.
*Kısa Vadeli Finansman Türleri;1-Ticari krediler, 2-Finansman Bonosu, 3-Repo, 4-Banka kredisi, 5-Akreditif kredisi, 6-Faktorink
1-Ticari Krediler;Her hangi bir ödeme olmaksızın satıcının malı teslim etmesi ve alıcıya belli bir süre tanıması şeklinde gerçekleşir.Küçük işletmeler tarafından kullanılır.Kısa vadeli kaynaklar içersindeki payı %40, %50 civarındadır.Ticari kredi kullananlar satış ıskontosundan yararlanamazlar.
2-Finansman Bonosu;Satan kişilerin borçlu sıfatıyla düzenleyip hamiline veya emre yazılı olan menkul kıymetlerdir.Özellikleri;Vadesi 60 günden az 720 günden fazla olamaz.A.Ş.ler kamu kuruluşları ve mahalli idarelerce çıkartılır.Küpür büyüklüğü 5 TL den az olamaz.İkinci el piyasası vardır.Üzerinde yazılı olan değer ana para ve faizdir.Finansman bonosuna genel kurulca yetki verilir.
*Teminat Türlerine Göre Finansman Bonoları
-A Tipi Finansman Bonosu – Garanti kaydı taşımaz
-B Tipi Finansman Bonosu – Banka kredisi ile desteklenmiştir.
-C Tipi Finansman Bonosu – Banka garantilidir
-E Tipi Finansman Bonosu – Hazine garantisi taşır.En garantili olanıdır.
-F Tipi Finansman Bonosu – Başka bir ortağın garantisini taşıyan bonodur.
3-Repo(Geri Satın Alma Anlaşması);Belirli bir anlaşma ile işletmenin ellerindeki menkul kıymetleri belli bir süre sonunda geri almak üzere satarak fon sağlamasıdır.Geri satım taahhüdüyle alınmasına ters repo denir.Repo ve ters repo işleri sermaye piyasası kontrolünde yapılır.Aracı kurumlar tarafından yapılmaktadır.Repoda basit ıskonto yöntemi kullanılmaktadır.Repoya konu olan kağıtlar; Devlet tahvili, hazine bonosu, banka bonoları, ve banka garantili bonolar özelleştirme idaresi toplu konut idaresi ve mahalli idarelerce ihraç edilen borçlanma senetleri
4-Banka Kredileri;İşletmelerin çalışma sermayesi yatırımlarının finansmanında kullandıkları kredilerdir.Banka kredisi türleri;a)Açık Krediler b)Iskonto ve İştira Kredileri, c)Borçlu Cari Hesaplar, d)Senet Karşılığı Avans Kredileri, e)Emtia Karşılığı Krediler, f)Döviz Kredileri, g)Dövize Endeksli Krediler, h)Spot Krediler ı)Rotatif Senet Karşılığı Avans Kredileri, i)-Hisse Senedi ve Tahvil Karşılığı, j)Kefalet karşılığı krediler, k)Diğer teminat karşılığı krediler (Geçici teminat mektupları, Kat’i (kesin) teminat mektupları, Avans teminat mektubu)
*-Akreditif Krediler;İthalatçının talebi ile bir bankanın kendi adına hareket ederek belli bir tutara belli bir süre içinde öngörülen şartların yerine getirilmesi kaydıyla ihracatçıya ödeme yapması poliçeleri kabul veya iştira etmesi ve benzeri işlemlerin yerine getirilmesine akreditif denir.
a)Amir Banka;İthalatçının talimatı ile ihracatçı lehine akreditif açan ve bildiren bankadır.
b)İhbar Bankası;Gelen akreditifi ihracatçıya ihbar eden ihracatçının ülkesindeki bankadır.
c)Lehtar;Adına akreditif açılan mal gönderilip parayı tahsil edecek olan taraftır.(ihracatçıdır)
d)Akreditif Amiri;Akreditifi açtırma talimatı veren taraftır.(ithalatçıdır)
Akreditif Çeşitleri
Rücu Edilebilir Akreditif;İthalatçı yada bankası tarafından ihracatçıya önceden haber verilmeksizin değişim yapılabilir iptal edilebilir.
Rücu Edilemez Akreditif;İhracatçının akreditif yer alan şartları tamamen yerine getirmesi halinde akreditifi açan banka tarafından ödemenin gerçekleştirilebileceği açık ve kesin bir taahhüdün olduğu akreditif türüdür.
Teyitli Akreditif;İhracatçı kendisini garantiye almak için ülkesindeki bir bankadan ayrıca teminat ister.Bu teminatı veren bankaya teyit eden banka yapılan işleme teyitli akreditif denir.
Ticari İşlemlerde Kullanım Alanlarına Göre Akreditif
a-Rotatif akreditif;Aynı cins malın tek bir ihracatçıdan kısım kısım ithal edilmesi durumunda açılır.
b-Devredilebilen akreditif
c-Bölünebilir akreditif
d-Red Clause akreditif;Muhabir bankanın ihracatçı sevk belgelerini ibraz etmeden avans ödemesinde bulunmasıdır.
e-Green Clause akreditif;İhracatçının malları sevk etmesinden önce tahsilat yapılmasına olanak tanıyan yöntemdir
f-Stand By Akreditif;Bir ödeme aracından çok bir garanti gösterme aracıdır.
5-Faktoring;Kredili satış yapan işletmelerin bu satıştan doğan alacak haklarını faktor veya faktoring şirketi olarak adlandırılan firmalara devretmesi yoluyla oluşan kredi türüdür.Vadeler genellikle 30 ile 120 gün arasında değişir.Faktoring şirkette 3 taraf sorumludur.Faktoring şirketinde müşteri borçludur.
Faktoring Şirketi İşletmelere Hangi Hizmetleri Sunar
*Müşteriye ait muhasebe kayıtlarının tutulması
*Kredili satışlardan doğan alacakların vadesinde tahsil ve takip edilmesi
*Alacakların vadesinde tahsil edilememesi durumunda doğacak kayıpların tam olarak karşılanması
*Satıcı işletmeye kredili satış tutarının belli bir miktarına karşılık kredi verilmesi
*Mevcut müşterilerin mali durumu hakkında bilgi toplaması
Not;Faktoring işlemi; satıcı firmaya muhasebe işlemleri, riskin azaltılması, finansman sağlanması (%80) konularında fayda sağlar.Faktoring şirketine ise komisyon geliri, bilgi ve müşteri temini konularında fayda sağlar.Faktoringe konu olan taraflar aynı ülkede ise ulusal farklı ülkede ise uluslararasıdır.
Hizmet İşlemi Açısından Faktoring;Tam hizmet rücu edilemez faktoring ve tam hizmet rücu edilebilir faktoring olmak üzere ikiye ayırlır.
Uluslar arası Faktoringlerde Kullanılan İskonto Oranları
Libor;Londra İnterbank piyasasında ticari bankaların ödünç para vermede kullandıkları orak orandır.
Hibor;Hong Kong bankalarınca uygulanan faiz oranıdır.
Sibor;Singapur bankalarının uyguladıkları faiz oranıdır.
Prime Rate;ABD bankalarınca uygulanan faiz oranıdır.
Kendiliğinden oluşan fonlar
-Mal alımı tarihi ödeme ödeme tarihi arasında
-ödenecek vergi ücret ikramiye günü gelinceye kadar kullanılan fonlar
-alınan depozito teminatlar
Örnek:Bir a işletme 15tl’lik 90 günlük alacağını factoring şirkete devretmiştir.Factoring şirketinin komisyon bedeli %2dir. Verilecek nakit karşılığında da 3 aylık %15 faiz uygulanmaktadır. Bu koşullarda A işletmesi factoring işlemesinden ne kadar fon sağlar.
Finansman gideri = Alacak tutarı * faiz oranı
(faiz) 15*0,15 =2,25
Komisyon gideri=Alacak tutarı*komisyon oranı
15*0,02=0,3
Ödenecek tutar= Alacak Tutar – (komisyon gideri + Finansman gideri)
= 15 – (2,25 + 0,3)
= 15 -2,55 = 12,45TL
FİNANSAL YÖNETİM Ünite 12
Orta UZUN VADELİ FİNANSMAN
İşletmeler kısa vadeli finansmanı dönen varlıklarda orta ve uzun vadelileride duran varlıklarda kullamaktadır.
Orta vadeli finansman kaynakları : Orta vadeli banka kredileri , orta vadeli sigorta şirketi kredileri , orta vadeli satıcı kredileri , kiralama yoluyla finansman(leasing), forfayting.
1,Orta vadeli banka kredileri : tic bankalarından sağlanan orta vadeli kredilerdir. 1 yıldan uzun vade ödemeler 3 6 9 ay şeklinde..küçük işletmeler tarafından kullanılır.(garanti ister)
Not : orta vadeli kredilerin en önemli özelliği enekliğidir.
2.Orta vadeli sigorta şirketi kredileri : sigorta şirketleri bankalara oranla daha uzun vadeli krediler verebilir.
3.Orta vadeli satıcı kredileri : maddi duran varlık alımlarında satıcılar tarafından kullandırılan kredilerdir..bir miktar peşin kalan taksitlendirilir.
4.Leasing : malın yatırımcı tarafından satın alınması yerine kiralama şirketince satın alınıp yatırımcıya belli bir dönem için kiralanmasıdır. ( enflasyonist ortamda kullanılır genelde) patent lisans sinai hak fin. Kiralama olmaz
Kiralama türleri kaça ayrılır :
Yurt içi kiralama : kiralayan şirket ile kiracanın aynı ülkede olmasıdır.
Uluslar arası kiralama : leasing şirketinin yurtdışında bulunması şirket yatırım malını alıp satıp yurt içindeki müşterisine gönderir.
Finansal kiralama : Kiracı açısından satın alma anlaşması niteliğindedir.
Operasyonel kiralama : kiracının dönem sonunda malı satın alma zorunluluğunun olmadığı kiralama türüdür.
Satma geri alma : satıcı ve kiracı aynı kişidir.
Satışa yardımcı kiralama : satıcından malı peşin alıp ve müşteriye vadeli olarak teslim eder aracı leasing
Kiralama yönteminin sağladığı faydalar nelerdir : Yüzde yüz finansman , düşük maliyet , kiraların gider yazılması vergi avantajı , uzun vadeli yatırım imkanı , zamanlama kolaylığı ve ödemede esneklik , Likitide artışını sağlama , planlama kolaylığı ve sabit maliyet , bilanço dışı işlem olması , riskin azaltılması.
Kiralama yöntemiyle finansmanın sakıncaları nelerdir : Hurda değer : kiracı hurda değerinden faydalanmaz
İpotek : sahip olmadıkları malı borçlara karşılık ipotek ettirelemez. Maliyet : kredileri limitleri dolmuş küçük işletmeler için kiralama tek seçenektir. Amortisman : sabit varlıklar kiralanmış ise ilgili varlıklara hızlandırılmış amortisman kiracı işletme tarafından ayıramaz. Kur farkları : uluslar arası kira ödemeleri dövizle yapılacağı içn kur farkları maliyetleride artırır.
5.Forfayting : mal ve hizmet ihracından doğan uzun vadeli alacakların belirli bir ödeme planına göre tahsil edebilecek bir banka yada uzmanlaşmış finansman kurumuna satılmasıdır.,
Forfoyting iskonto işlemidir. 6 aydan uzun vadeli işlemler için kullanılır. 3 kez ciro edilir.
Forfayting faydaları : politik tüm riskler kuruma aittir. Uzun vadeli plan faaliyettir. Hemen paraya çevirme basit hızlıdır. Likitide artar .
Forfayting aşamaları : bilgilendirme –forfaiter teklifi – sözleşme – alacağın satın alınması
Forfayting işlem finansmanın malityeti : ithalatçı açısından garanti ücretidir. İhracatçı açısından : iskonto oranı opsiyon komisyonu taahhüt koisyonu..
Forf. İskonto oranının riskleri : ticari , transfer , kur , politik , faiz oranı riskleridir.
TAAHHÜT komisyonu : ihr gerçekleşinceye kadar teklifin sabit kalmasını sağlamak için forf şirketine ödeyeceği komisyondur.
Opsiyon komisyonu: opsiyon süresinin uzunluğuna bakılmaksızın 3 aydan fazla olmak koşuluyla .
Sermaye piyasası yoluyla fon sağlama yöntemleri nelerdir : Hisse senedi , tahvil iracı .
A)Hisse senedi: serm paylara bölünmüş anonim şirketlerce çıkarılan şirket ortaklığını temsil eden menkul kıymetlere denir
-adi hisse senetleri : sahiplerine oy kullanma kardan pay almayı sağlayan senet. En yaygın
-imtiyazlı hisse senetleri : oy kullanma hakkı vermeyen hisse senetleridir.
-katılma intifa senetleri : ortaklık hakkı vermeyen fakat kardan tasfiye durumunda kalan tutardan pay alma hakkı yanında rüçhan hakkı veren senetlerdir.
Hisse senetlerinin sahiplerine sağladığı haklar :
1-Şirketler genel kuruluna katılma hakkı : yön krl seçmek , söz sahibi olma , ana söz kabul etme değişimini isteme , sermaye artırımı kar dağıtım tasfiye birleşme karar alma. Bilanço gelir tablosu onaylama , yönetim denetim organlarını ibra etmek.
2-Spesifik haklar : kar payı alma , tasfiye halinde borçlardan sonra payını alma , rüçhan hakkı , şirket faaliyetleri hakkında bilgi almak , genel kurul kararlarının iptali için yargıya başvurma.
Hisse senedi satışı : SPK tarafından yapılır.
Hisse Senetlerinin Halka arzında anonim ortaklıklarca yerine getirilmesi gereken kriterler:
-Spk kaydına alınması , izahnamenin tescil ve ilanı . yeni pay alma haklarının kullandırılması , tasarruf sahipleri sirkülerinin ilanı , tasarrıuf sahiplerine satış .
Hisse senetlerinin değer tanımları : Nominal değer : h. S üstündeki yazılı değerdir./
Defter değeri : özkaynakları hisse s. Sayısına bölünmesiyle bulunur.
Tasfiye değeri likitasyon değeri : işl varlıkları nakte dönüştürülmesi borçlar ödedikten sonra kalan değerin hisse senedi sayısına bölünmesiyle bulunan değerdir.
işleyen teşebbüs değeri : işl varlıklarının elle tutulamayan org unsurunun da ele alındığı değerdir.
piyasa değeri : h.s serm piyasalarında alınıp satıldığı fiyattır.
gerçek değer: işl varlıkları karlılık durumu dağıtılan kar ğayı serm yapısı sektörel değişiklik göre belirlenen fiyattır emisyon değeri : TTKya göre h.s ihraç değeridir.
Not : dağıtılan kar payları vergiden düşülmez. H.s.
B)Tahvil nedir. : A.ş ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetlerine denir.
Tahvili — A.Ş , K.İ.T , mahalli idareler bağlı kuruşlar tahvil çıkarırlar. Vadesi 2 yıldan az olmamak koşuluyla serbestçe belirlenir. Vade bitiminde ödenir. Faiz ödemeleri 3..6 bir yada yılda bir kuponlara bağlı olarak yapılır.
Tahvil türleri :
Güvence Acısından ; güvenceli tahviller(ipotekh.s tahvil gösterme) , güvencesiz tahviller(hiç bişe yok)
Dolaşım yeteneği açısından tahvil türleri : nama yazılı ( isime tic ünvana) , hamiline yazılı ( kimin elinde ise sahibi odur)
Sağladıkları haklar açısından tahvil türleri : sabit faizli , değişken faizli(en az4yıl) , primli , ikramiyeli , kar paylı , hisse senedi alma hakkı veren (varant) , hisse senedine dönüştürebilir tahvillerdir.
Not : ihraç primi : tahvil nominal değerinden aşağı bir bedelle ihraç edilirse denir. İtfa primi : nominal değerinden yüksekse ihr edilirse denir.
Varant: önceden belirlenmiş fiyatla belirli sayıda hisse senedi satın alma hakkıdır.